İktisat ve Ekonomi Aynı Şey mi?

Birbirinin kardeşi gibi görünen ve yine birbirlerine alternatif olarak kullanılan iki kelimeyi ve aralarındaki farkları ele alacağız bu yazımızda.

İki kelimeden hangisini gündelik olarak daha fazla kullandığınızı sorsak, sanırım cevabınız “ekonomi” olur. Çünkü ekonomi kelimesi sadece para politikası ya da devlet düzeyinde bir sistem için kullanılmaz. Hayatın hemen her yönüne bakan tarafları için kullanılabilecek interaktif bir kelimedir. İktisat kelimesi için durum biraz daha farklıdır. Sanki iktisat kelimesi, gündelik kullanımdan uzak daha çok bilimsel bir kavram gibi düşünülmektedir. İktisat ve ekonomi arasında fark olmadığı zannedilse de çok ciddi farklar söz konusudur. Kısaca göz atalım.

İlk fark kavramların kökenindedir. İktisat kelimesi Arapça k-s-d kökünden türemiş bir kelimedir. Kök anlamı itibariyle hedefe yönelme, doğru yol ve gayeye uygun gibi anlamlara sahiptir. Yine aynı kökten türeyen ve adalet anlamına gelen Arapça “kıst” kelimesi de iktisadın kardeşidir. Bu açıdan bakıldığında iktisat kelimesi için “harcamada, tasarrufta gayeye uygun ve adaletli olmak” gibi bir anlam verilebilir. Ekonomi kelimesine geldiğimizde ise, Yunanca oiko yani ev ve nomia yani kural kelimelerinden müteşekkil bir terkiptir. Okinomia yani ekonomi sözlük anlamı itibari “ev yönetimi” demektir. Literal olarak ise ekonomi için “sınırlı kaynakların, sınırsız ihtiyaçlar için yönetilmesi” anlamı verilir.

Etimolojik farklılıklarının yanı sıra iki kelime arasındaki ciddi bir ayrım daha söz konusudur.  O fark; iktisadın teorik ekonominin ise pratik olmasıdır. Yani iktisat teori üretir, istatistikler belirler, proje/plan çizer, sorun tespit eder, çıkış yolu üretir. Ekonomi ise iktisadın üretmiş olduğu bu teoriyi sahada icra etmeye çalışır. İktisadın ışığında, onun ürettiği veriler ile pazarın dengesini sağlar. İktisat tatbikat planı, ekonomi ise tatbikatın kendisidir. İktisat prospektüs, ekonomi ise kullanıcıdır. Kısacası ekonomi para politikasının ta kendisidir. Masasında oturan ekonomist çizelge oluştururken iktisatçıdır ama maliye bakanı Somali’ye destek fonu gönderirken ekonomisttir.

Aralarındaki son fark ise; Fransa’da olduğu gibi ülkemizde de ekonominin bilim adı olmasıdır. Her ne kadar iktisat laboratuvarı ifade etse de, işin teorik kısmını üstlense de ekonomi kelimesini o bilimin adı olarak kullanmışız. Yani iktisat dediğimizde aslında bir bilim dalının adını söylemiş olmuyoruz ama ekonomi dediğimizde yukarıda da anlatmaya çalıştığımız para, piyasa, pazar dengesini sağlamaya çalışan bunun için yeni teoriler üreten bilim dalının kastetmiş oluyoruz.