Bir Aynada İki Farklı Suret: Felsefeci ve Filozof

Felsefeci mi filozof mu? Felsefeyle uğraşan biri için hangi vasfı kullanmalıyız? Bu arka planında trajikomik bir tartışma barındırıyor aslında. Aynı durum farklı sahalar için de geçerli. Kimyacı mı kimyager mi? Tefsirci mi müfessir mi? İlim adamı mı alim mi? Listeyi bu şekilde uzatabiliriz. Fakat genel olarak bu isimlendirmelerin nereden kaynaklandığına dair birkaç neden belirtebiliriz. Ve elbette bu nedenler görecelidir. Kişiye göre farklılık arz edebilir.

Öncelikle felsefeci, felsefeyle ilgilenen herkes için kullanılabilecek kadar geniş bir vasıftır. Yani fark gözetmeksizin yazınsal olarak felsefeyle ilgilenmeyen biri için de felsefeci denilebilir. Fakat filozof alanda teori sahibi, felsefi fikir üreticileri için kullanılır. Bu anlamda filozofun felsefe kültürü ve tarihiyle pek ilgisi olması gerekmez. Önemli olan fikir üretiyor olmasıdır. Örneğin; Wittgeinstein, felsefeyle ilgisi olmayan filozoflardan biridir. Filozof dendiğinde ilk aklımıza gelen Sokrates de aynı şekilde.

Felsefecilik, bir meslek statüsünde de değerlendirilebilir. Özellikle akademik camiada felsefenin köklü bir yer etmesiyle beraber bu alanla ilgilenen kimselere felsefeci denmiştir. Fakat filozof bir mesleği tavsif etmek için yetersizdir. Çünkü kadim filozoflar felsefeyi bir gelir aracı olarak görmemiş, salt ilmi bir eylem olarak değerlendirmişlerdir. Onları farklı kılan en önemli özelliklerinden biri budur. Herhalde Diyojen’in Büyük İskender’e verdiği cevap bunun güzel bir örneği olacaktır.

Kendine felsefeci diyenlerin tevazu yaptığı da düşünülür. Filozof demek biraz iddialı kaçacağı için “felsefeci” vasfını tercih eden pek çok kimse vardır. Bunun da arkasında önceki dönem filozoflarının yerini tutamamak, onlar gibi yeni ve çarpıcı fikirler üretememiş olmak gibi bir düşünce söz konusudur. Ya da kendine felsefeci diyen kişi böyle düşünmese bile böyle düşünenlerden tepki alacağını hesaba katarak böyle bir tutum sergiliyor olabilir. Ne var ki her iki durumda da netice farklılaşmıyor.

Felsefeci tüm felsefi birikime, kültüre ve literatüre sahip olma derdindedir. Bunu işi gereği yapar. Bu anlamda iyi bir okurdur. Fakat filozof, kelime anlamından da mülhem olarak bilginin daha genel anlamda hakikatin peşinde koşar. Onun için önemli olan hakikattir. Başkalarının ne dediği ya da yaptığı çok umurunda değildir. Ama yine de filozof, felsefe kültüründen kopuk kimse olmak zorunda değildir. Hegel, Kant, Schopenhauer gibi pek  çok akademisyen filozof hem bilgileri hem de fikirleri ile felsefe tarihinde fark yaratmış son dönemin büyük filozoflarındandır.